Arnis and Sakuting

 

Sakuting and Arnis

 

Sa isang student teacher’s demonstration  ang naging paksa ay hinggil sa ‘folk dances,’ sa particular ay paksa ay hinggil sa ‘sakuting’. Ito ay isang ‘folk dance’ sa norte, sa lalawigan ng Ilokos at Abra. Ang nakakapansin na katangian nito ay ang mga mananayaw ay may hawak ng dalawang sticks na kanilang pinatutunog sa pamamagitan ng paghampas nito.

May nagsasabi na ito ay ‘inspired’ ng arnis, isang sayaw daw na kung saan itinago ang mga techniques ng arnis sa mga mata ng mananakop. Inspired, ibig sabihin ay ito ay nagmula o nabuo mula sa karunungan ng arnis. Kaya’t minsan ay may nagsayaw nito na imbes na purong mga steps ng ‘sakuting’ ay dinagdagan ng mga ilang galaw ng arnis gaya ng ‘sinawali.’

Ang ganito ay maaaring masabing tunay nga na ang arnis ay sinaunang martial art ng mga sinaunang Filipino, na ito’y pagpapatunay na ang mga karunungan ng arnis ay itinago sa pamamagitan ng sayaw. Ngunit maaari din na ibang anggulo naman ang pangyayari. Halina’t talakayin ng maikli ang mga usaping ito.

Ano ang folk dances?

              Ang folk dances ay tumutukoy sa mga uri ng sayaw na nabuo sa isang lugar upang ipagdiwang ang mga paniniwala, pangyayari, paghahanda, tagumpay, at iba pa na mahalaga sa naging buhay ng komunidad. Ang Pilipinas bilang isang kapuluan na binubuo ng iba’t ibang etniko-linguistikong pamayanan ay natural na magkaroon ng napakaraming uri ng folk dances.

Karamihan sa mga folk dances ay ang mga sayaw na nabuo sa mga tagapatag na komunidad gaya ng mga pamayanan sa Ilokos, Pampangga, Tagalog, at mga Kabisayaan. Ang mga folk dances na ito ay karaniwang may malking impluwensya ng mga Kastila sa pananamit, tugtog, at paniniwalang Katoliko.

May mga folk dances din naman na napanatili ang tribal beliefs and culture gaya ng mga pamayanan sa Cordillera, sa mga Aetas, sa mga Lumad sa highlands ng Mindanao, at sa mga pamayanan ng mga Moro.

Ang folk dances ay manipestasyon ng mayamang cultural diversities ng bansa. Ang mga ito ay nagsisilbi rin na tourist attraction na malaki ang naitutulong sa mga pamayanan.

 

Ano ang sakuting?

Ang sakuting ay isang folk dance sa Abra, isang lalawigan sa norte ng bansa; ang mga tao dito ay mga Ilokano at Tingguian, o halo nila. Ang salitang ‘sakuting’ ay ibig sabihin ay ang tunog na nagagawa ng paghampas ng dalawang patpat kaalinsabay ang mga padyak ng mga paa.

Sang-ayon sa dance researcher nito na si Francesca Reyes – Aquino (1899-1983), ang sakuting ay isang sayaw na mga lalaki ang nagsasagawa, na ipinapakita ang batalla o labanan ng mga Christianized na Ilokano at Tingguian laban sa mga Ygolod o Ygorot (high landers). Itinatanghal ito sa tuwing pagdiriwang ng Christmas sa Abra, ito ay karaniwang ginagawang isang uri ng Christmas carolling kung saan ang mga nagsasayaw ay nagsasagawa ng house-to-house carolling.

Sa kasalukuyan ito ay isinasayaw ng grupo ng magkapares na lalaki at babae. Ang original na haba ng sticks ay 1 ½ foot, ngunit sa kasalukuyan ay mas mahaba, ang karaniwang sticks ay mula sa strips ng kawayan. Ang  saliw na tugtog nito ay halata ang inpluwensya ng Tsina at Kastila. Ang mga hakbang at galaw ng sayaw na ito ay simple at ilang beses na isinasagawa upang mabuo ang sayaw na ‘sakuting.’

 

Arnis sa Sakuting?

              Kamakailan sa mga lumalabas na mga lathalain hinggil sa ‘sakuting’ ay laging nababanggit na ang sayaw na ito ay may karunungan ng arnis. Ang arnis ay ilan lamang sa mga katawagan ng katutubong martial art na tipikal na gumagamit ng sticks o pamalo, lumalabas na ang karunungan na ito ay nagmula sa mga kasanayan ng mga Filipino na may halong kasanayan ng Kastila sa pakikipagpalaban gamit ang espada. Ito ay itinalagang national martial art and sport ng bansa sang-ayon sa RA 9850.

Bago ito maitalagang pambansang sining at laro ay may iba’t ibang katangian ito ayon sa pinanggaling lalawigan. At sa pagsusumikap ng ilang mapagmahal sa martial art na ito ay kinilala ito at nagkaroon ng pambansang katangian, isang martial art na original na Pinoy at kadalasang gumagamit ng mga pamalo.

Ang mga sumusunod ay ilang kritikal na katanungan kung may arnis ba sa sayaw na sakuting. Ito ba ay patunay na ang arnis na sinasabi ng  iba na ang sinaunang tawag ay ‘kali’ (sic) ay pinagbawal dahil sa pagiging ‘deadly’ nito laban sa mananakop, at itinatago sa sayaw upang mapanatili at maitago sa mata ng mga mananakop.

 

Labanan ng mga Nasakop at mga Hindi Nasakop ?

              Sang-ayon sa sinabi ng nagsaliksik hinggil sa history ng ‘sakuting’ ito ay representasyon ng paglalabanan ng mga Christianized o mga nasakop na natives laban sa mga taga-bundok na hindi nagpasakop sa mga dayuhan.

Kagaya ng sa kaso sa Bisayas, na ang mga Christianized na Bisayas ay nagkaroon ng karunungan sa arnis/eskrima laban sa mga mangangatang na mga Moro sa timog. Natalakay sa una na ang ‘folk dance’; ay representasyon din ng mga mahahalagang pangyayari sa mga bayan na pinagmulan nito. Tunay nga na malaking bahagi ng kasaysayan ng mga Christianized o mga nasakop na katutubo (Filipino) sa norte ay puno ng mahabang struggle laban sa paglusob ng mga Ygorot, bukod sa paggatong ng mga mananakop na magkaroon ng tanim na galit ang mga Christianized laban sa mga ‘barbarian’ na mga taga-bundok.

Ang ‘sakuting’ ay isa lang sa mga Philippine folk dances na nagpapakita ng batalla ng mga Pilipino laban sa Pilipino.

Mas umaayon ang lohika na ang mga nasakop na mga Pinoy ay tunay na nagkaroon ng bagong karunungan sa pakikipaglaban gamit ang katutubo at dayuhang skills (arnis/eskrima) sa pakikipaglaban sa mga katutubong hindi nasakop.

Katulad ng pagkakaroon ng Comedia o Moro-Moro na ginamit ng mga Kastila upang indoktrinahan ang mga nagpasakop na magkaroon ng galit sa mga hindi nagpasakop; ang ‘sakuting’ ay isang representasyon ng batalla laban sa mga taga-norte na hindi nagpasakop.

 

Stick bilang representasyon ng Sandata ?

              Ang ‘sakuting’ ay nagpapakita ng labanan, ngunit mas ginamit ang mga stick upang ipakita ang mga sandata gaya ng espada at anumang metal na sandata na ginamit sa mga labanan sa pagitan ng taga-patag at taga-bundok.

May galaw na parang nagpapakita ng ‘saludo;’ may mga galaw na nagtatagpo/naguumpugan ang mga pamalo ng mananayaw upang ipakita ang paglalaban, mga mga pagpadyak ng malakas at pagpalo sa sahig upang ipakita ng karahasan sa labanan, at mga pagpapalo upang magkaroon ng ritmo ang sayaw.         

Ang unang mga ginamit sa mga dating ‘sakuting’ ay patpat at may haba lamang na 1 ½ feet, na iba na sa kasalukuyan na bilag na yantok at mahaba na.

 

Bakit  dalawang sticks?

Ang paggamit ng dalawang patpat o sticks ay upang ipakita ang labanan sang-ayon sa researcher ng sayaw na ito, ngunit ang tanong ay kung bakit dalawa ang hawak ng mga mananayaw. Ito ba ay pagpapakita na ang mga nakipaglaban noon ay gumamit ng dalawang sandata katulad ng dalawang espada o bolo? O dahil ang dalawang patpat o sticks ay siyang magbibigay ng ritmo sa pamamagitan ng pagpapalo sa mga ito? Mukhang mahirap kung isang patpat lang dahilan sa ang magiging kalikasan ng sayaw ay maiiba, kinakailangan laging magpapaluan ng sticks ang bawat isa upang magkaroon ng tugtog.

 

May arnis ba sa lugar na pinagmulang lalawigan ng sakuting?

              Kung sinasasabi na inspired ng arnis ang pagkakabuo ng sakuting, bakit mukhang walang kongkretong galaw ng sangga at pagpalo sa sayaw na sakuting, ang makikita lang ay ang maritmong pagpapalo sa mga patpat o sticks upang magkaroon ng tugtog kaalinsabay ng mga step ng sayaw. At mga ilang galaw na kahit paano ay magpapakita ng labanan.

Kung ang ‘sakuting’ ay isang folk dance na nagmula sa lalawigan mismo ng Abra, bakit walang specific na uri ng arnis na original sa Abra? Kung mayroon mang uri ng Filipino Martial Art sa norte o Ilokos ay ang uri na tinatawag na Cinco Teros, ngunit sa Abra mismo ay wala.

Panghuli

              Ang mga folk dances ay uri ng mga sayaw na nabuo sa bawat lugar na pinagmulan nito, at ang mga folk dances ay nagpapakita ng mga pangyayaring mahalaga sa buhay ng lugar na yaon tulad masaganang pag-aani ng produktong agricultural, pagpupugay sa isang tao o santo, paggugunita ng mga tagumpay gaya ng sa labanan, at iba pa.

May mga folk dances na nagpapatika ng tagumpay sa labanan, at isa rito ang ‘sakuting.’  Ang sayaw na ito ay ginagamitan ng dalawang patpat na pinapalo sa bawat isa upang magkaroon ng tugtog sa pagsasayaw, ito rin ay nagrerepresenta ng paggamit ng sandata tulad ng espada.

Ang mga folk dances ay dumaan na rin sa maraming interpretasyon, pagdadagdag, at pagbabago. Maaring ang isang dance choreographer ay may maidagdag o maibawas sang-ayon sa kanyang pagkaunawa, sang-ayon sa pangangailangan ng mga mananayaw at manonood. Kaya’t sa mga darating na panahon ay maaaring mas kitang kita ang paghalo ng mga galaw ng arnis sa sayaw ng sakuting. Ito ay maaring dulot ng paglaganap ng social media influences at sa pagiging creative ng mga mananayaw at dance choreographers.

Ang pagkakaroon ng usapin ng arnis sa sayaw ng sakuting ay kailan lamang, dahil sa paglipana ng mga pagsasanay nito sa iba’t ibang bansa dulot ng batas na ito’y itinakdang pambansang martial art at sport. Mahalaga ang mga karagdagang research hinggil sa mga paksang ito.

 

Talasanggunian:

 

DepEd Tambayan (n.d.). Physical Education 8, Quarter 4 Module 3, Dance with Me,

               https://depedtambayan.net/wp-content/uploads/2022/05/PE8-Q4-MOD3.pdf

 

Soriano, RH. (n.d.). The History of Sakuting Philippine Folk Dance, e-How,

 https://www.ehow.co.uk/about_6561278_history-sakuting-philippine-folk-dance.html

 

Reyes-Tolentino, F. (1946). Philippine National Dances, Philippine National Library Archives

 

You Tube (n.d.). #MoveWithPinas featuring the Sakuting of the Province of Abra.

 https://youtu.be/uZi7T673Zxk

 

04/19/2024

Somewhere in Luzon