Arnis de Mano: Laro ng mga Maginoo

 

Arnis de Mano: Laro ng mga Maginoo

(isinulat ni Joel D. Anajao)

 

 Hulyo 25, 2024 araw ng kapistahan ng bayan ng Paete sa Laguna. Ang mga kapistahan sa bawat bayan ng bansa ay ginaganap kada taon upang ipagdiwang ng komunidad ang panahon ng pagkakatatag ng kanilang bayan o kaya’y upang ipagdiwang ang kasantuhan ng Patron Saint nila.

Ang pagdiriwang ng kapistahan ay tanda ng impluwensya ng Kastila sa kanilang pagpapalaganap ng Katolisismo at kasabay na rin ang pananakop sa mga naunang katutubo sa bansa. Ito ay ginamit upang maanyayahan ang mga katutubong malayo sa iba na tumira sa bayang itinatag ng mga Kastila upang mabuo ang mga pueblo o bayan kung saan ang sentro ay ang simbahan. Kaya’t ang mga lumang bayan sa bansa ay tipikal na may Patron Saint at ang mga munisipyo ay malapit sa simbahan.

Manlalaro ng arnis de mano sa kanilang sagupaan

Ang kakaiba sa kapistahan sa bayan ng Paete ay ang pagkakaroon ng paligsahan ng arnis, kung saan ang mga manlalaro mula sa ibang karatig bayan gaya ng mga bayan ng Magdalena, Lumban, Kalayaan, at Pangil ay sumasali sa taunang paligsahan ng larong arnis de mano.

Arnis de Mano ang kanilang katawagan sa isang sining ng paggamit ng brokil at patalim, ang brokil ay ang pamalo na may habang 28 hanggang 30 pulgadang yantok na ginagamit sa pagyabat o pagpalo sa kanilang kalaro sa paligsahan.

Ang palaro na “Arnis de Mano: Laro ng mga Maginoo” ay inorganisa ng grupong The Centurion Original 1975, sa pamumuno ng kanilang kasalukuyang pangulo na si Maestro Arvin Paygane at ng kanyang mga kasamahan.

 

Sukatan

              Ang kapansin-pansin na estilo ng mga manlalaro sa kanilang pakikipaglaban sa stage ay masasabing nakabatay sa ‘sukatan’ o measurement ng layo ng kalaban at kung saan ito ay maaari ng ‘yabatin’ o paluin gamit ang brokil. Kayat kapansin-pansin din ang maparaang paghakbang at pag-atras ng mga manlalaro upang makakuha ng advantages or makalayo sa kalaban.

 

Malakas ngunit Kontrolado 

              Gamit ang brokil o pamalong rattan na hindi padded, ang manlalaro ay maaaring tamaan sa halos lahat ng kanyang bahagi ng katawan; may mga laro na may pag-iingat din sa kanilang kalaban lalu na at magkapareho ng bayan ang manlalaro, may mainitang labanan naman lalu na’t galing sa magkaibang bayan ang mga manlalaro. Dito pumapasok ang halaga ng ‘referee’ na siyang pumipilgil sa labanan kung ang mga manlalaro ay nagkakainitan na.

Ang mga manlalaro ay walang proteksyon gaya ng head gear o anuman, ang kanilang proteksyon ay ang kanilang karunungan sa pakikipaglaro ng arnis de mano. May ilang nakakatamo ng pamamaga ng braso, daliri, balikat, at maging pumutok na bukol sa ulo. Ngunit sa huli sila ay nagkakamayan bilang mga maginoo sa labanang nangyari. Ang sabi ng isang kalahok “hindi ka isang manlalaro kung hindi ka masasaktan!”

Ang laro ay may dalawang (2) minuto na binubuo ng tatlong (3) rounds; pinamamahalaan ng isang referee at  tatlong (3) hurados na nagmamarka kung saan tinamaan ang manlalaro. Isang puntos para sa tama sa binti at braso, dalawang (2) puntos para sa tama sa ulo o katawan. Ang manlalarong magwawagi ay makakatanggap ng salapi, sakong bigas, at katibayan.

 

Tunay na Hispanic-Filipino

              Ang paglalabanan ng mga manlalaro ng arnis de mano sa ibabaw ng entablado kasabay ng saliw ng mga tugtuging pangpiyesta, sa paligid ay mga banderitas at mga imahe ng mga santo, sa harapan ng simbahan, ay ang katangian ng isang halintulad ng ‘Stage Gladiatorial Fight’ noong 16^th hanggang 18^th century sa Europe, kung saan ang mga manlalaro ay handang masaktan at manalo sa mga nakahandang premyo sa palaro.

Masasabi nating mararamdaman ang kulturang dala ng mga Kastila na naging bahagi ng pagka-Filipino ng bayan. Maging ang mga konsepto at salita gaya ng brokil, siete henerales, centurion, arnis de mano at iba pa ay kitang kita ang tradisyon ng Spanish swordsmanship sa galaw na umaayon sa mga Filipino.

 

Tradisyon ng Pamilya at Komunidad

Ang arnis de mano sa Paete at mga karatig bayan nito ay malayo sa karaniwang mga arnis groups, ang mga maestro dito ay hindi naghahangad ng maraming mag-aaral na magbabayad o maging commercialized ang kanilang karunungan, mas gusto nila ang mga taong kusang lalapit sa kanila upang matutunan ang karunungan minana pa nila sa kanilang mga magulang at nakakatanda.

Mural ng Batalla, labanan ng mga Romano sa Cenaculo

Ang tradisyon ng arnis de mano sa mga bayan na ito ay hindi pangsport, bagkus ay pagpapatuloy ng tradisyon kinamulatan na ng kanilang mga magulang. Isang uri ng arnis de mano na laging kaugnay sa mga pagdiriwang ng bayan, ang piyesta at ang cenakulo.

Hindi lamang ito nahihinto sa mga gawaing pangkomunidad, bagkus ay bilang commitment nila bilang mga mananampalataya sa kanilang patron na si Santiago Matamoros (St. James The Moor Slayer).

Santiago Matamoros

Si Santiago Matamoros ay representasyon ng mga Kastila kay St. James na pinaniniwalaang nagpakita at tumulong sa mga Reconquista na masakop ang Andalucia (Muslim Spain) sa bayan ng Clavijo mula sa mga kamay ng mga Moro.

 

Danza delos Moros y Cristianos, Moro-Moro, Arnis de Mano

Ang Moro-Moro na isang uri ng comedian na pagtatanghal o ‘stage drama’ noong kapanahunan ng Kastila kung saan ang istorya ay hinggil sa labanan at pag-iibigan sa panahon ng Cruzade sa Espanya. Ito ay Filipinong version halaw sa Danza delos Moros y Cristianos sa Espanya na isang pangsimbahang pagdiriwang na ipinapakita ang tagumpay ng mga Kastilang Katoliko laban sa mga Morong Andalucian.

Danza delos Moros y Cristianos sa El Salvador

Ang Moro-Moro ay siyang nag-anak ng mga Cenaculo at mga ‘Batalla’ o labanan na ipinapakita sa mga pagdiriwang mga kapistahang Katoliko. At dito naging mahalaga ang karunungan ng paggamit ng sandata, o mas tinatawag sa lumang salitang Kastila na ‘arnes.’ Arnes de Mano, sang-ayon sa pananaliksik  ni Rollo (2022) na ang pakahulugan ay paggamit ng sandata.

 

Lumang larawan ng mga Manlalaro ng Moro-Moro sa Paete

Maaaring dito nagsimula ang mga pagsasanay kung paano gumamit ng sandata gaya ng mga espada at katutubong patalim, na kailangan ipakita sa mga pagtatanghal na mga ito.

 

Arnis de Mano ng Paete: Lubid ng kasaysayan ng Classical FMA

               Ang FMA o Filipino Martial Arts ay katawagan sa mga uri ng martial arts na nagsimula sa Pilipinas, kasama dito ang arnis/eskrima, sikaran, yawyan at iba pa. Ang ‘classical arnis’ naman ay ang uri ng martial art na stick and blade-base kung saan ito ay nabuo at ginamit sa kapanahunan ng Kastila hanggang sa mga unang dekada ng 1900.

Ang arnis de mano sa bayan ng Paete at mga karatig bayan nito, kasama ang mga pagdiriwang at iba pang kapistahang bayan ay masasabi nating ‘link’ o lubid sa mahabang panahon ng development ng arnis na ngayon ay naging pambansang sport at martial art ng Pilipinas. Ang arnis de mano ng Paete at ang kasaysayan ng bayan na ito ay nagsasalarawan kung paano nadevelop ang arnis. Mas mainam kung may mga akademikong pagsasaliksik ang gagawin hinggil dito.

 

 

 

Paete, Laguna

July 25, 2024

Sanggunian:

 

Anajao, Joel (2023). Arnis Paete: A Sense of Historical, Cultural, and Martial Tradition.

Swordman’s Journey  https://joelanajao.blogspot.com/2023/11/paete-arnis.html

 Donoso, J. (2009). The Hispanic Moros y Cristianos and The Philippines Komedya, Philippine

Humanities Review, Vol. 11-12, 2009-2010, ISSN-0031-7802,   https://rua.ua.es/dspace/bitstream/10045/42229/1/2010_Donoso_PHR.pdf

 Hernandez, T.C. (1976). The Emergence of Modern Drama in the Philippines (1898-1912),

 Javellana, R.B. (1984). The Sources of Gaspar Aquino de Belen’s Pasyon, Philippine Studies

Vol.32. No 3 (3rd Quarter 1984) pp. 305-321, Ateneo de Manila, Philippines

 “Naquem” (2011). Cenakulo 2010 from the Centurion Original of Paete Laguna.

Naquem, a sense of understanding, http://naquem.blogspot.com/2011/04/cenakulo-2010-from-centurion-original.html

 Philippine Studies Working Paper No. I Asian Studies Program, University of Hawaii

June 1976, https://scholarspace.manoa.hawaii.edu/server/api/core/bitstreams/532ef3d2-6226-4890-ae56-bdbf5a0aed35/content 

Rivas, R.A. (2022). Los historiantes de huertas: La Danza de los Moros y Cristianos, Sources:

http://portal.amelica.org/ameli/journal/297/2972153008/html/

Rollo, A. (2022). New Insights into the History of Filipino Martial Arts, Source:

https://www.kalifilippino.it/storia/new-insights-into-the-history-of-filpino-martial-arts.html?fbclid=IwY2xjawEQsPhleHRuA2FlbQIxMAABHVIKGZImqBtpY-x1r-xfW4Ula17nroegclCVHCunQQzJCEsZwDeIs5P16g_aem_VKL4rO45kKjb481umv92MQ